ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΣΕΛΙ

Μ΄ αρέσουν οι εκδρομές και τα ταξίδια τόσο, που κι όταν για διάφορους λόγους – και τώρα στα γεροντάματα είναι αρκετοί – δεν μπορώ εύκολα να ξενιτεύομαι, ταξιδεύω νοερά ξεφυλλίζοντας διάφορα τουριστικά φυλλάδια, τα οποία στις μέρες μας είναι άφθονα και με εμφάνιση προκλητική και διανέμονται αφειδώλευτα.
Με διάθεση λοιπόν να δραπετεύσω απ΄ την ασφυκτικά κατεχόμενη από αυτοκίνητα γειτονιά μου άνοιξα το τουριστικό φυλλάδιο της ΔΕΤΟΠΟΚΑ (τακτική περιοδική έκδοση 2001-2002), που μου υποσχόταν ότι θα με πάει στο αγαπημένο και από τα μαθητικά μου χρόνια Σέλι, το πανέμορφο χειμώνα και καλοκαίρι.
Η πρώτη εντύπωση από τις ωραίες έγχρωμες φωτογραφίες με τοπία καλοκαιρινά και χειμωνιάτικα, από πανηγύρια και χορούς και χιονοδρομίες αλλά και από την αφή του χαρτιού ήταν θετική. Η φαντασία μετά από μια σύντομη προθέρμανση ήταν έτοιμη να απογειωθεί. Πριν όμως προλάβει να πετάξει υποχρεώθηκε σε αναγκαστική προσγείωση. Είχα αρχίσει να διαβάζω και δεν πίστευα στα μάτια μου: ”Το Σέλι είναι χτισμένο στο Βέρμιο, σε υψόμετρο 1400–1540 μέτρων… ΙΔΡΥΘΗΚΕ (η υπογράμμιση δική μου) μεταξύ των ετών 1826-1835 από Βλάχους κτηνοτρόφους που ήρθαν από την Πίνδο και συγκεκριμένα από τις περιοχές Αβδέλλας (κυρίως) και Σαμαρίνας…”
Μάταια έψαχνα να βρω στη συνέχεια δύο λόγια, τρεις γραμμές για την καταστροφή του παλιού ηρωικού Σελίου στα 1822, τότε που σχεδόν όλα τα χριστιανικά χωριά του Βερμίου ξεσηκώθηκαν μαζί με την Νάουσα για να αποτινάξουν τον αλλόθρησκο τουρκικό ζυγό και έγιναν ολοκαύτωμα στο βωμό της Ελλάδας, της Ορθοδοξίας και της Ελευθερίας.
Άρχισα να αναρωτιέμαι. Δεν είναι το Σέλι παλιό χωριό; Δεν πήρε μέρος το Σέλι στην Ελληνική επανάσταση του 1821-1822; Πως είχα την εντύπωση ότι το Σέλι μπορεί να ήταν παλιότερο και από την Νάουσα;
Το τελευταίο ερώτημα με έκανε να ανοίξω την “Ιστορία της πόλεως Ναούσης, από της ιδρύσεως μέχρι της καταστροφής του 1822 – κατά ανέκδοτον σχεδίασμα Δ. Πλαταρίδου”, την οποία εξέδωσε για πρώτη φορά στην Έδεσσα το 1924 ο Ευστάθιος Ι. Στουγιαννάκης (1876-1939) και κατόπιν ο Σύλλογος Αποφοίτων Λαππείου Γυμνασίου Ναούσης “Αναστάσιος Μιχαήλ ο Λόγιος” στη Θεσσαλονίκη το 1976, έκδοση που έχω στη βιβλιοθήκη μου.
Από την πρώτη ματιά στο ευρετήριο λέξεων και ονομάτων της “Ιστορίας της πόλεως Ναούσης” διαπίστωσα ότι δεν με ξεγελούσε η μνήμη μου. Το Σέλι δεν είναι χωριό που δημιουργήθηκε για πρώτη φορά μετά την επανάσταση των Ελλήνων στα 1821-1822, υπήρχε και πιο πριν και μάλιστα πριν από την ίδρυση της Νέας Νάουσας στα μέσα του δέκατου πέμπτου (15ου αιώνα) (ή στο δεύτερο μισό του 14ου αιώνα, το 1361, κατά την Ιστορία του Ε.Ι. Στουγιαννάκης), αν το κείμενο του “φιρμανιού” της οροθεσίας που παρατίθεται στη σελίδα 40 της Ιστορίας, που προαναφέρθηκε, είναι αυθεντικό. Γιατί στην Τρίτη γραμμή του κειμένου αυτού μεταξύ των άλλων διαβάζουμε “…Ορμαντζίκ κιναρί – ιλέ Σέλι γιολού ιλέ…” (…προς την άκραν του μικρού δάσους, δια του δρόμου Σελίου…)”

ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΣΕΛΙ
Στη συνέχεια παρουσιάζω για τους φίλους αναγνώστες και ιδιαίτερα για τους φίλους και συγγενείς εξ αγχιστείας Βλάχους Σελιώτες μερικές πληροφορίες για το Παλιό Σέλι, που περιέχονται στην Ιστορία της πόλεως Ναούσης Ε.Ι. Στουγιαννάκης, ώστε να τις μάθουν κι όσοι μπορεί να μην τις ξέρουν, για να μπορούν στη συνέχεια να ενημερώνουν πληρέστερα τους αμέτρητους θαυμαστές – Έλληνες και ξένους - της ιδιαίτερης πατρίδας τους. ( Τα κείμενα παρουσιάζονται μεταγλωττισμένα στη δημοτική).

ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΣΕΛΙ ΗΤΑΝ ΚΕΦΑΛΟΧΩΡΙ
1. Το Σέλι ήταν μια από τις κώμες που βρίσκονταν γύρω από τη Νάουσα και είχε 800 οικογένειες δηλαδή 3.200 κατοίκους περίπου. Την ίδια εποχή η κώμη Σκοτίνα είχε 120 οικογένειες και η Μαρούσια 70 οικογένειες (Ιστορία Πόλεως Ναούσης σελ. 63, σημ. 1)
2. Οι κάτοικοι Σελίου, Σκοτίνας, Τσιορνόβου (Φυτειάς), Μαρούσιας, Αρκουδοχωρίου, Διαβορνίτσης (Δίλογου), Διχαλευρίου και Χωροπανίου (Στενήμαχου) “ωμίλουν την Ελληνικήν, ενώ της Κουτσούφλιανης μιλούσαν την Ελληνοβλαχικήν” (Ιστορία Πόλεως Ναούσης σελ.64, σημείωση).
3. Οι κώμες Σέλι, Δραζίλοβον, Κουτσούφλιανη και Όσλιανη έκαναν εμπόριο αυτοτελές. Διότι ακολουθώντας τα παραδείγματα των Ναουσαίων οι περισσότεροι από αυτούς πήγαιναν τακτικά στο εξωτερικό είτε για να πουλήσουν τα βιοτεχνικά τους είτε για να αγοράσουν άλλα είτε για να βρουν δουλειά.
4. Οι Σελιώτες έκαναν το ίδιο εμπόριο με τους Ναουσαίους, δηλαδή λινά και βαμβακερά και μεταξωτά υφάσματα και συναγωνίζονται τους Ναουσαίους στη δραστηριότητα και την εξυπνάδα. Η πιο συνηθισμένη τέχνη των Σελιωτών και των Σκοτινωτών ήταν η λαναροποιία.
ΕΝΑ ΑΝΕΚΔΟΤΟ
Για τους λαναροποιούς, οι οποίοι αναγκάζονταν να γυρίζουν σ’ όλες τις αγορές της οθωμανικής αυτοκρατορίας, από χωρίο σε χωρίο, για να πουλήσουν ο καθένας τα δικά του προϊόντα και είχαν γίνει περιβόητοι για την εγκράτεια, τη λιτότητα και το πνεύμα της οικονομίας που είχαν αναπτύξει, κυκλοφορούσε το εξής ανέκδοτο:
Τέσσερις λαναράδες, οι οποίοι ταξίδευαν μαζί πείνασαν και αγόρασαν από κοινού τυρί αξίας δέκα παράδων.Επειδή όμως το τυρί των δέκα παράδων δεν μπορούσε να μοιραστεί σε τέσσερις μερίδες…το έκλεισαν μέσα σε ένα γυάλινο μπουκάλι και γλείφοντας το μπουκάλι απ’έξω έτρωγαν το ψωμί τους. Όταν γύρισαν στο χωριό τους, τότε μοίρασαν το τυρί!
5. Η κώμη ή ΚΩΜΟΠΟΛΗ Σέλι βρίσκεται πάνω σε οροπέδιο του ομώνυμου κλάδου του Βερμίου, πίσω από την ψηλότερη κορυφή, που ονομάζεται Γκιόνα, μιάμιση ώρα δυτικά της Σκοτίνας. Συναγωνιζόμενο το Σέλι τη γειτονική του Νάουσα έγκαιρα, προόδευσε θαυμάσια στη βιοτεχνία και στο εμπόριο. Όπως οι έμποροι της Νάουσας, έτσι και οι έμποροι του Σελίου πήγαιναν γα να πουλήσουν τα προϊόντα της τέχνης τους στο εξωτερικό και προπάντων στη Γερμανία.
6. Κατά τον 16ο αιώνα ένας ισχυρός Σελιώτης κομματάρχης μάλωσε με τους συμπολίτες του, έφυγε μαζί με τους οπαδούς του από το Σέλι και πήγε και έχτισε τη Σκοτίνα πάνω σε μια ομώνυμη κορυφή μέσα σε ένα σκιερό δάσος, κοντά σε κάποιο ρυάκι, παίρνοντας και το μερίδιο που του αναλογούσε από τις εκτάσεις του Σελίου. Έτσι η Κοινότητα του Σελίου χωρίστηκε σε δύο χωριά και η διαίρεση αυτή αναγνωρίστηκε από την Αρχή (το Κράτος). Γράφτηκε στα αρχεία και έτσι δημιουργήθηκε το χωριό στο οποίο γεννήθηκε ο περίφημος κλεφταρματωλός Δημήτριος ή Δήμος Δεληδήμος (1754-1799;) ο οποίος διακρίθηκε στους αγώνες εναντίον του Αλί Πασά και των ζορμπάδων.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1822 - ΤΟ ΣΕΛΙ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΤΑΙ
Στις 13 Απριλίου του 1822 στίφη του στρατού εξόρμησαν με διαταγή του στρατάρχη Αβδούλ Λουμπούτ Πασά στα γύρω από την Νάουσα χωριά και τα λεηλάτησαν, άσχετα αν είχαν ή δεν είχαν πάρει μέρος στην επανάσταση. Αφού τα κατάσκαψαν για να βρουν χρήματα, τα έβαλαν φωτιά.
Όσους από τους κατοίκους των χωριών αιχμαλώτισαν – οι περισσότεροι πρόλαβαν και έφυγαν – τους έσφαζαν αλύπητα.
Ανάμεσα στα χωρία που ερειπώθηκαν, τα οποία σύμφωνα με τα Αρχεία του Ιεροδικείου Βέροιας ήταν 50, συγκαταλέγονται και τα εξής: Άνω και Κάτω Λοζίτσι, Δίρμανη, Δοβρά, Άνω και Κάτω Κοπανός, Νεοχώρι, Άνω και Κάτω Σέλι, Αρκουδοχώρι, Τσιόρνοβο, Γολισιάνη, Τουρκοχώρι, Διαβόρνιτσα, Όσλιανη, Κουτσούφλιανη, Δραζίβολο κ.λ.π.
Το σημερινό μου σημείωμα ας είναι ένα απλό μνημόσυνο των κατοίκων του Παλιού Σελίου και όλων των άλλων Ελλήνων των χωριών του Βερμίου που θυσιάστηκαν στο βωμό της Ελευθερίας.
Ελάχιστος φόρος τιμής, που οφείλεται από τους νεότερους στους παλιότερους σ’ εκείνους που θυσιάστηκαν, είναι η μνήμη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Ιστορία της πόλεως Ναούσης¨ Ευσταθίου Ι. Στουγιαννάκης, έκδοση Συλλόγου Αποφοίτων Λαππείου Γυμνασίου Ναούσης ¨Αναστάσιος Μιχαήλ ο Λόγιος¨ Θεσσαλονίκη 1976.
Υ.Γ.: Για την εγκατάσταση των Βλάχων το 1822 στην περιοχή της Βέροιας και της Νάουσας πρέπει πρέπει κάποιος να διαβάσει το βιβλίο του Γιώργου Χ.Χιονίδη ¨Οι ανέκδοτες αναμνήσεις του Γιώτη (Παναγιώτη) Ναούμ για τους Βλάχους της Ηπείρου και της Μακεδονίας στη διάρκεια του 19ου αιώνα και για την επανάσταση του 1878 στη Μακεδονία¨ (ανάτυπο εκ του ΚΔ’ τόμου των ¨Μακεδονικών¨) Θεσσαλονίκη 1984.