Ήμουν κι εγώ στη δίκη του Σωκράτη

της Βένας Γεωργακοπούλου

Είναι να μην πάρεις το κολλάει. Βλέπεις κάλπη και τρέχεις να την  τιμήσεις. Η χθεσινή Δίκη του Σωκράτη στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών είχε τόσο πλήθος και πάθος, που κάποια στιγμή τρόμαξα. Ειδικά όταν μια νέα κοπέλα ούρλιαξε «αίσχος», και άλλη μία διέκοψε με το σύνθημα «ήταν ο απόλυτος υπερασπιστής της δημοκρατίας» την αγόρευση της Άννας Ψαρούδα-Μπενάκη, μιας από τους δέκα δικαστές, επειδή τόλμησε να καταδικάσει τον φιλόσοφο. Λες να πέσει και κανά γιαούρτι, σκέφτηκα; Μα σε ποιους; Σε όσους διανοήθηκαν εν έτει 2012 να μην ταχθούν στο πλευρό του Σωκράτη εσύ σουπερστάρ.  

           

         

Ευτυχώς, τελικά, τα αίματα δεν χρειάστηκε να ανάψουν. Η  επανάληψη της ιστορίας απεφεύχθη. Ο σοφός αθωώθηκε και γύρισε σπίτι του να κοιμηθεί. Τι κι αν οι δικαστές μοιράστηκαν στη μέση, πέντε υπέρ της Πόλης των Αθηνών, πέντε υπέρ του Σωκράτη; Καθάρισε το κοινό. Είχε την τελευταία λέξη. Απάλλαξε τους σύγχρονους Έλληνες από την αρχαία ενοχή: 584 αθωωτικές ψήφοι έπεσαν στις κάλπες, που είχαν στηθεί στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Υπήρξαν, όμως, και  292 συμπολίτες μας  (περίμενα λιγότερους), πού καταδίκασαν τον Σωκράτη. Που πείστηκαν, δηλαδή, ότι δεν σέβεται τους θεούς της πόλης, εισάγει καινά δαιμόνια και διαφθείρει τους νέους. Ο,τι λέει και ο Αριστοφάνης στις "Νεφέλες".                                                     

Τους βγάζω το καπέλο, παρόλο που ψήφισα φανατικά υπέρ του σοφού, κι ας ξέρω ελάχιστα πράγματα για το έργο του. Αυτοί υπερασπίστηκαν τη χαμένη τιμή των προγόνων μας. Εγώ σκέφτηκα και αποφάσισα με εντελώς σημερινά κριτήρια. Άκου τώρα «δεν σέβεται τους πολιούχους θεούς της Αθήνας», κάποια Πειθώ κι έναν Δία Αγοραίο; Αυτά μόνο στο Ιράν γίνονται. Άκου τώρα, «περιφρονεί ανοιχτά το δημοκρατικό πολίτευμα και τους απλούς πολίτες», ή «συμπαθεί τους ολιγαρχικούς»; Στη στιγμιαία μας Βουλή είχαμε κάμποσους από δαύτους και θάχουμε και στην επόμενη, ελπίζω πιο μακρόβια.

Προσπάθησα, πάντως, να ταυτισθώ με τους Αθηναίους του 399 πΧ. Να παίξω το ρόλο μου σοβαρά, σαν να ήμουν μέλος του αρχαίου δικαστηρίου της Ηλιαίας (λάθος, οι γυναίκες τότε κάθονταν σπίτι τους). Ήταν τόσο δυναμική, προοδευτική και πειστική η αγόρευση του Αντώνη Παπαδημητρίου, κατήγορου του Σωκράτη, που προς στιγμή κλονίστηκα. Μαζί με τον έτερο κατήγορο του φιλοσόφου, τον Ηλία Αναγνωστόπουλο, με διαφώτισαν πλήρως γιατί κοτζάμ λίκνο της δημοκρατίας είχε βάλει στο μάτι ένα γερο- περίεργο και αργόσχολο δάσκαλο νέων μια εποχή, που η Αθήνα προσπαθούσε να συνέλθει από τους Τριάκοντα Τυράννους, δύο από τους οποίους είχε γαλουχήσει ο περί ου ο λόγος. «Οι κατηγορίες είναι καθαρά πολιτικές», είπε ο Αντώνης Παπαδημητρίου. «Η αθηναϊκή δημοκρατία πρέπει να προστατεύσει την ύπαρξή της. Η ελευθερία λόγου έχει όρια όταν οδηγεί στη κατάλυσή της δημοκρατίας».                                      

Οι απέναντι, όμως, συνήγοροι του Σωκράτη, ένας απολαυστικός και εντελώς θεατρικός Άγγλος (Μάϊκλ Μπέλοφ) κι ένας Γάλλος, είχαν εντελώς διαφορετική άποψη. «Μήπως η θρησκεία δεν πρέπει να ταυτίζεται με το κράτος;», ρώτησαν. «Ναι, δεν πιστεύει ο Σωκράτης στη δημοκρατία, εσείς, όμως, που πιστεύετε, πρέπει να το αποδείξετε», είπαν στους δικαστές. «Είναι κατηγορούμενος όχι για το τι έκανε, αλλά για το τι είπε και σκέφτηκε».                                 

Αυτή ακριβώς ήταν η γοητεία της εκδήλωσης στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Με απόσταση δυόμιση χιλιάδων χρόνων, οι δέκα δικαστές (όλοι με βαριές περγαμηνές από ΗΠΑ, Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία, Ελβετία και Ελλάδα) αλλά και οι τέσσερις δικηγόροι,  κατήγοροι και συνήγοροι, εξέτασαν την υπόθεση του Σωκράτη σύμφωνα με το δίκαιο και τον πολιτισμό της εποχής του. Ξέχασαν πόσο διαφορετικά είναι σήμερα τα πράγματα. ‘Η τουλάχιστον προσπάθησαν να το ξεχάσουν. Το καλύτερο το είπε, με πόνο ψυχής, ο Γάλλος δικαστής Πιέρ Ντελβολβέ:  «ο Σωκράτης είναι ένοχος. Αν, όμως, ψήφιζα με τα κριτήρια του σήμερα, με τις σύγχρονες αντιλήψεις για την ελευθερία της άποψης και έκφρασης, θα τον αθώωνα».                                     

Εκεί έπεσε τρελό χειροκρότημα. Κάποιος φώναξε «Vive la France» κι ένας άλλος κάτι για τους Γάλλους, που είναι η ελπίδα της Ευρώπης. Μα κανένας από τους δύο τους δεν παρακολουθεί τον Τσίπρα;

Παρακολούθησα και γω την δίκη... και ψήφισα. Την αθώωση του Σωκράτη